Auteursrecht, wat is dat?

Auteursrecht, wat is dat?

Elke professionele componist of tekstschrijver krijgt op enig moment in zijn carrière te maken met muziekuitgave- en fondsovereenkomsten. De eerste ook wel op zijn Engels ‘publishing’ genaamd.

Daarnaast speelt het auteursrecht ook een belangrijke rol bij componeer-, remix- en produceeropdrachten. Bij dit soort opdrachtovereenkomsten heb je als complicerende factor ook vaak met het naburig recht te maken.

In alle bovenstaande gevallen kunnen leden van VCTN en Ntb bij ons terecht om de contracten te laten screenen en om zich te laten adviseren.
Daarnaast vertegenwoordigen Ntb en VCTN de belangen van de aangesloten leden bij onder meer Buma/Stemra en in lobby voor een sterk en beter auteursrecht bij overheid en politiek. Onderstaand artikel geeft een goede indruk van wat auteursrecht allemaal inhoudt.

8 Punten over de rechten rond een eigen compositie

1.  Compositie

   Een beetje voor de hand liggend, maar een compositie begint natuurlijk bij het componeren zelf en hetzelfde geldt voor het auteursrecht op een compositie. In Nederland (en in veel andere landen) ontstaat het auteursrecht automatisch zodra er een origineel nieuw werk wordt gemaakt. Zodra je op straat spontaan een niet bestaand deuntje fluit heb je daar dus meteen auteursrecht op.

2. Bescherming

   Hoewel je dus eigenlijk niets extra’s hoeft te ondernemen om auteursrecht op een liedje te krijgen, biedt spontaan fluiten op straat natuurlijk weinig bescherming. Want wie garandeert jou dat de persoon die naast je loopt het niet gehoord en onthouden heeft om het vervolgens zelf te gebruiken? Het is daarom verstandig een nieuw werk vast te leggen voordat je het aan anderen laat horen. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, kan dit niet bij Buma/Stemra; Buma/Stemra noteert slechts de titel en de rechthebbenden van een werk zodat eventuele vergoedingen geïncasseerd en verdeeld kunnen worden; het liedje zelf wordt niet door BUMA/Stemra opgeslagen.

3. Originaliteit

   Hierboven wordt een paar keer het woord ‘origineel’ gebruikt: alleen een origineel werk is auteursrechtelijk beschermd. Maar: wat is origineel? Alles is tenslotte ten dele gebaseerd op wat al bestaat. Hier komen we in een moeilijk gebied terecht. Wanneer is iets ‘origineel’ en wanneer is het plagiaat. Uiteindelijk is deze vraag in het geval van geschillen ter beoordeling van de rechter en meer dan een ‘common sense’-oordeel valt er eigenlijk niet over te geven. Beweringen als ‘zes noten mogen identiek zijn aan een ander liedje’ etc. behoren in ieder geval absoluut tot het rijk der fabelen.

4. Dienstverband

   Als iemand een auteursrechtelijk werk maakt in dienstverband is volgens de wet de werkgever de ‘auteursrechthebbende’ tenzij het gebruik anders bepaalt. Dit geldt niet voor een opdrachtsrelatie. Als je in opdracht muziek schrijft ben jij dus (tenzij je anders afspreekt) gewoon auteursrechthebbende; ben je echter bij iemand in dienst (werk je bijvoorbeeld in vaste dienst bij een reclame-bureau) dan is het auteursrecht eigendom van je werkgever.

5. Auteursrecht?

   De auteur heeft in principe drie exclusieve rechten: het recht op openbaarmaking, het recht op verveelvoudiging en het persoonlijkheidsrecht. In het geval van muziek wordt onder een ‘openbaarmaking’ verstaan: het in het openbaar ten gehore brengen van het betreffende nummer. Dat kan zijn door het op de radio te draaien, in een café van cd te draaien, door het in het openbaar live te zingen of te spelen, etc. etc. Voor elke openbaarmaking is in principe toestemming van de auteursrechthebbende noodzakelijk. Ook voor het maken van een ‘verveelvoudiging’ (een kopie, bijvoorbeeld op cd) is toestemming nodig. Daarnaast heeft de auteur het persoonlijkheidsrecht, hetgeen een bescherming is van zijn ‘goede naam en faam’; hiermee kan hij optreden tegen verminking van zijn werk.

6. Hoe lang?

   Het auteursrecht is geldig tot 70 jaar na de dood van de langstlevende auteur. Zodra het auteursrecht op een nummer vervallen is mag iedereen er zonder verdere toestemming alles mee doen wat hij of zij wil.

7. Exploitatie

   Dit klinkt natuurlijk allemaal leuk, maar hoe maak je hier nou gebruik van? Het is tenslotte bijna niet te controleren of iemand ergens een liedje van je openbaar maakt of opneemt of kopieert. Vandaar dat in Nederland Buma en Stemra opgericht zijn. Buma om voor openbaarmakingen geld te incasseren en dat geld onder auteursrechthebbenden te verdelen. En Stemra voor verveelvoudigingen. Het is niet verplicht van beiden of van één van beiden lid te worden, maar zodra je werk serieus wordt uitgebracht, is het vaak wel zo praktisch. Het is daarbij trouwens wel nuttig in de gaten te houden dat, zodra je zelf in eigen beheer je liedjes op gaat nemen, lidmaatschap van Stemra in eerste instantie wat overbodig is. Je moet dan immers eerst geld betalen om je eigen liedjes te gebruiken om het daarna later van ze terug te krijgen. Het heeft dus pas zin lid te worden van Stemra als je weet dat iemand anders een cd gaat uitbrengen waar werk van jou op staat. Tot slot is belangrijk je te realiseren dat je, als je lid wordt van Buma of Stemra, je auteursrechten aan hen overdraagt. Dit betekent dat je alle zeggenschap over je liedjes verliest – op je persoonlijkheidsrechten na. Je conformeert je daarmee aan de tarieven van Buma en/of Stemra (daar waar je anders zelf kunt bepalen hoeveel je voor het gebruik van je werk vraagt) en aan hun methodiek (als iemand netjes het tarief betaalt, krijgt hij in principe toestemming; toestemming weigeren omdat het je even niet uitkomt – omdat je het nummer bijvoorbeeld net zelf uit wilt brengen – of omdat iemands gezicht je niet aan staat, kan niet meer).

8. Andere rechten

   Aanvullend op het auteursrecht worden door Buma/Stemra ook leenrechtvergoedingen en thuiskopie-gelden onder auteurs verdeeld. Daarnaast zul je in de praktijk vaak ook te maken krijgen met andere rechten waaronder het Naburig Recht (de rechten van uitvoerenden en van producenten). We volstaan er hier mee te vermelden dat het incasseren en verdelen van geld dat uit dit recht voorkomt gebeurd door Sena en Norma. (Lidmaatschap van deze twee organisaties is – in tegenstelling tot Buma en Stemra – gratis dus als je ook uitvoerend kunstenaar bent, is het al snel aan te raden je bij deze twee organisaties in te schrijven. Vooral omdat bij het Naburig Recht de mogelijkheid om zelf je rechten te exploiteren in principe niet bestaat; je laat dus of geld liggen of je haalt het op…).

   Een waarschuwing is hier op zijn plaats! We zien een trend dat uitgevers zich steeds meer opwerpen als administrateurs van ook naburige rechten. Dat is helemaal hun kerntaak niet; ze exploiteren auteursrechten maar geen naburige rechten. Het creëert ook geen meerwaarde voor de artiest en eigen beheer producent. Integendeel: deze vergoedingen kun je eenvoudig zelf via Sena en Norma claimen. Claimen via een uitgever kost je alleen maar extra commissie voor de uitgever.

   Meer informatie over auteursrecht en naburig recht vind je bij de downloads.